BIKE FIT
| |
Bike Fit (Bisikleti Kişisel Kullanıma Uygunlaştırma) Nedir? |
Konumuza öncelikle bike fit nedir ve neden yapılır ile başlayalım;
Bu konuyu sizlere olabildiğince basit bir dille ve her birimizin kolaylıkla anlayabileceği bir şekilde detaylara fazla girmeden anlatacağız ;)
Devamlı gelişen spor bilimi ve bisiklet teknolojileri neticesinde insan ve bisikleti bütünleştirme araştırmaları ciddi düzeylere varmış ve de ciddi çözümler üretmeye başlamıştır. Bisikletlerin sunduğu ergonomi farklılıkları, değişken aero dinamikler, insan yapısı farklılıkları ve performans değişkenleri insanın bisiklet ile en uyumlu hale gelebilmesi için spor bilimini yıllar önce devreye sokmuştur. Bu da bizlere basitçe, bir bisikleti aldıktan sonra kendi vücüt yapımıza göre ayarlatmadığımızda sadece ona binmemizin aslında bizlere neredeyse hiç bir şey katmayacağını ya da katabileceklerinin sadece onda birini kullanabildiğimizi göstermiştir.
Bike Fit, bisikletin kullanıcısına göre ayarlanması ve kullanıcının bisikleti ile ortaya koyabileceği optimum performansı gösterebilmesi ya da kullanıcının optimum konfora ulaşabilmesi için bisikletin kişinin özellik ve ölçülerine göre ayarlanması devamında da yaşıyabileceği ağrı ve rahatsızlıkların düzeltilmesi ile bisikletin optimize edilmesi işlemine denir. Bu kısacık iki ingilizce kelimenin açılımı budur :)
Bir kişi için bike fit yapılsa da yapılmasa da, bisiklet kullanacak ya da yeni bisiklet alacak olan bireylerin öncelikle kullandıkları veya alacakları bisikletin boylarına uygun olmasına yani bisikletin kadro(gövde) boyuna dikkat etmeleri ve buna cidden önem vermeleri gerekmektedir. Bu etkene dikkat edilmediğinde bisikletin ayarlanması mümkün olamayacağı gibi bireyin de bisiklet üzerindeki kullanım kolaylığı ve konforu da sıkıntıya girecek ve de kullanıcıyı bisiklete binmekten soğutacaktır. Bisikletin üzerindeyken yaşayacağınız ağrı ve sızıları da asla engelleyemeceğinizi belirtmek isteriz. Uygun kadro boyunuzu öğrenmek için buraya bakabilirsiniz. Tüm bunlar dahilinde gövde ve bacak uzunluğuna göre kadro boyu aynı boy standartlarında değişkenlik göstere bilmektedir. Gövdeniz uzun, bacaklarınız kısa ve ya gövdeniz kısa bacaklarınız uzun olabilir, bunların her biri kadro boyuna etkendir. Tabloda göreceğiniz ölçüler ortalama ölçülerdir. Tam kadro boyunuzu öğrenmek için mutlaka profesyonellere başvurunuz. Yapacağınız basit bir hata ileride düzeltilemeyecek sağlık sorunlarına öncülük edebilirler.
Bike Fit (Bisikleti Kişisel Kullanıma Uygunlaştırma) ;
Sizlere aşağıda örnek resimler ile anlatacağımız bike fit ayarlamaları manuel yapılan basit uygulanabilen bike fit ayarlarıdır. Her halükarda bilen bir göze göstermenizde ya da danışmanızda fayda olacaktır. Sonuçta bu işi gerçekten yapabilecek kişiler bu işe yıllarını harcamış ve de ciddi tecrübe sahibi insanlardır.
Bike Fit manuel olarak basitçe ve kısa sürelerde yapılabilse de profesyonel düzeyde yapılan bike fit ayarlamaları lazer ölçümler ve cihazlarla yapılmaktadır ve bu şekilde yapılan ayarlamaların en kısa süresi yaklaşık iki saat sürmektedir.
 |
Temas Noktaları ;
Hepimizin bildiği gibi insanın bisiklet üzerinde bisiklete temas noktası 5 yerdedir. Bunlar nerelerdir?
1- Dağ ve Şehir bisikletleri için elcikler, yol-yarış bisikletleri için vites kolları (sağ ve sol el)
2- Sele
3- Pedallar (sağ ve sol ayak)
|
Çoğu zaman ayarlama işlemine sele kısmından başlansa da aslen başlanması gereken ve de en önemli nokta pedal ve ayak posizyonu kısmıdır. Vücut bisiklet üstünde ki yerleşim hizasını ayaklardan alır ve yanlış bir pedal/ayak ayarı sizi bisiklet üzerinde olmanız gerekenden apayrı bir oturma pozisyonuna itebilir. Bu yüzden bu başlangıç noktası elzemdir.
Bisiklet ayakkabısına takılan kallerin pozisyonu dolaylı olarak ayağınızın ve dizinizin alacağı konum noktalarını belirler. Kilit parçaları ileri-geri / içe-dışa/ sağa-sola ve get parçaları ile yataysal konumda (iç bükey ve dış bükey) ayarlanabilirler. Bacak uzunluğu farklılığı (sağ ve sol bacağın birbirine farklılık gösterebilen uzunlukları) durumunda da kallerin altına takılabilen adaptörler ile de bu denge sağlanabilmektedir. Kaldı ki ülkemizde get (Cleat wedges) ve kal yükseltme adaptörü (Leg Lenght Shims) ürünleri çok nadir olarak bulunabilmektedir. Dizlerin hizaya oturtulabilmesi içinde pedal mili adaptörleri (Pedal spacer) ya da pedal pulları kullanılabilir. Peki bu bilgi çorbasının içinde bunlar nerede ve nasıl kullanılır ?
İleri-Geri Ayarı ;
 |
Kal'in ileri-geri ayarı yapılırken dikkat edilmesi
gereken ilk unsur sağda ki resimde göreceğiniz
gibi pedal milinin ayak parmak eklemlerinizin
arasında kalması gerektiğidir ki;
bu merkez üzerine hizalanmış olan eklemler
pedal kaline gücü ilk üç eklem ile aktarırken,
pedal milinde de yüksek düzeyde aktarım
noktası hizası bulunan son iki eklem ile de
güç aktararak pedala da bu gücü en yüksek
düzeyde iletebilsin.
Bu hizalama aynı zamanda solda ki resimde de
göreceğiniz gibi diz ileri-geri hizalaması yapılırken
sele ayarınızın da referans noktasını oluşturacaktır. |
 |
İç-Dış Ayarı ;
Aşağıda ki resimlere baktığınızda daha net anlayabileceğiniz üzere bike fit yaparken dizlerin yerleşim noktası medial(içe doğru) ve lateral(dışa doğru) kaymalar gösterebilir. Bu çoğu zaman dikkat edilmeyen bir noktadır ayrıca bazen de kullanıcılar daha önceden gelen alışkanlıkları olarak bisikleti kullanırken bacaklarını açık olarak kullanabilirler. Bu sebep ile de ayarlar doğru olsa bile ağrılar baş gösterebilir.
Medial Ayar ;
| Resimlerde göreceğiniz şekilde kırmızı dikey çizgiyi baz aldığınızda diz kapağının ayak hizasına göre dışta kaldığını göreceksiniz. Pedal çevirirken ayağınızın dizinizin altında olması gerekir. Böyle bir pozisyon oluşumunda (resimdeki gibi) kali içe doğru kaydırarak ayağı dışarı doğru hareket ettirmeniz ve ayağınızı diz kapağınızla aynı hizaya getirmeniz gerekmektedir. |  |
 |
Lateral Ayar ;
 |
 |
Yine resimlerde göreceğiniz şekilde kırmızı dikey çizgiyi baz aldığınızda diz kapağının ayak hizasına göre içerde kaldığını göreceksiniz. Pedal çevirirken ayağınızın dizinizin altında olması gerekir. Böyle bir pozisyon oluşumunda (resimdeki gibi) kali dışa doğru kaydırarak ayağı içeri doğru hareket ettirmeniz ve ayağınızı diz kapağınızla aynı hizaya getirmeniz gerekmektedir. |
Kaydırmaların yetmediği durumlar ;
 |
Üstte anlattığımız medial ve lateral kaydırmalarda bazen kallerin
yuvaları dilediğimiz kaydırma mesafelerini veremeyebiliyor.
Eğer bu tür bir durumla karşılaşırsanız ilk olararak sol resimde
göreceğiniz pedal pulunu takarak deneyebilirsiniz.
Pedal pulu ince gibi gözüksede etkisi büyüktür. Fakat asla
ve asla bir pedala bir puldan fazlasını koymayın!
Fazlasını koyduğunuz takdirde pedalın aynakola tutunma
diş sayısında düşüş olacağı için ağır hasara yol açabileceği
gibi bisiklete binme esnasında dişlerin sıyırması sebebi ile de
pedalın yerinden çıkmasına ve de çok ciddi yaralanmalara
sebep olabilir. Buna özellikle dikkat edilmelidir!
Pedal pulunun yetmediği durumlarda pedal uzatma adaptörünü
kullanabilirsiniz ama yazının başında da belirttiğimiz üzere
ülkemizde bu adaptörleri temin etmek biraz sıkıntılı. |
 |
Yataysallık Ayarı (iç bükey/dış bükey) ;
Kemiklerin insanlarda değişkenlik göstermesi dolaylı olarak pedal baskı yüzeylerinin değişken olmasına sebebiyet verir. Bunlardan bir tanesi de olası kemik yamukluklarıdır. Bu yamukluklar sebebi ile bacaklarınız alttaki resimde göreceğiniz şekilde pedala düz bir hizada basmayabilir bu da perfonmans kayıpları ya da konfor bozuklukları ve ağrılara sebep olacaktır.
 |
Bu etkeni düzeltebilmek için sağdaki resimlerde
göreceğiniz şekilde bir koltuğa ters duracak
şekilde diz çöküp, bir cetvel ve ikinci bir kişinin
yardımı ile ayak eğrilinizi ölçebilirsiniz. |
 |
 |
Gerekli ölçümleri yaptıktan sonra ayaklar ne yöne doğru eğrilik gösteriyorsa(iç bükey
ya da dış bükey) bu yönlere doğru ayağı düz bastıcak şekilde Get'lerin ayakkabıya
yerleştirilmesi eğik basma sorununu ortadan kaldıracak ve pedala düz ve net
basmanızı sağlayacaktır. |
Kallerin Rotasyon Ayarı ;
Ayaklarınızı pedallara kilitlediğiniz zaman ayağınız içe veya dışa dönmek isteyebilir bu her bireyde farklılık gösterir. Örneğin aşağıda ki resimde de göreceğiniz gibi ayaklarınız düz basıyorsa kallerin(kırmızı renkli parçalar) ayakkabı altında düz durması gerektiğini göreceksiniz, topuklarınız içe doğru dönüyorsa yine resimde ki gibi kallerin açılı durması gerektiğini de ayrıca görebilirsiniz. Çoğunlukla firmalar farklı dereceler sunan kaller üretirler. Kallerin renkli olmasının sebebi budur çünkü her renk bir özelliği ve açıyı simgeler. Örneğin Shimano Mavi Kal 2 derece içe-dışa oynama açısı verir, Sarı Kal 6 dereceye kadar müsade eder. Bu iki kal modelinde ayağınızın içe-dışa oyma açısı yeterli geliyorsa kalleri düz pozisyonda takabilirsiniz ama sıfır derece olan kallerde, kaller ayağın içe-dışa oynamasına müsade etmeyeceği için mutlaka ayarlanması gerekmektedir.
Kal Yükseltme Adaptörleri ;
Diğer bir adıyla kal şimleri sürücünün bir bacağının diğer bacağına göre kısa olması durumlarında kullanılır. Bu medikal bir durum olduğundan ve ülkemizde x-ray kullanan bike fit merkezi bulunmadığından mutlaka bir ortapedi doktoru kontrolü ile yapılmalıdır. Şimler kısa olan bacakta kullanılan ayakkabı ile bu ayakkabıya takılacak kal arasına konularak kali yükseltmek ve iki bacağı eşitlemek için kullanılır. Bu eşitleme ve diğer ayarlar tamamlandığında mükemmel sürüş için hazırsınız demektir.
 |
 |
Aynakol Uzunluğu ;
|
Aynakol uzunluğu ön dişli merkezinden pedal mili bağlantı merkezine kadar olan krank uzunluğudur ve bacak boyunuzla oranlıdır. Bu uzunluk standart kullanıcılar için çok büyük bir kullanım etkeni değilken yarışcı sınıfı kullanıcılar için önemli bir faktördür. Bacak boyunuza göre aynakol uzunlukları farklılık gösterir ama kabaca tabir edersek 78cm den kısa bir bacak boyunuz var ise 170mm den kısa, 81cm den uzun bir bacak boyunuz var ise de 170mm den uzun kullanmayı tercih edebilirsiniz.
Yaklaşık olarak bu ölçüleri rahatlıkla baz alabilirsiniz;
|
 |
|
Sele Bölgesi ve Sele Pozisyonunun Ayarlanması ;
Bu konu 4 ana başlıktan oluşuyor bunlar ;
1- Sele Seçimi
2- Sele Yüksekliği
3- Sele İleri-Geri Ayarı
4- Burun Aşağı-Yukarı Ayarı
Bunları aşağıda sizler için rahatça anlaşılabilir düzeyde anlatacağız. |
 |
 |
Sele Seçimi ;
Sele seçimi yaparken dikkat edilmesi gereken alt kalça kemiklerinizin (ischium) darlığı ve genişliğidir. Selenin yanak kısmına temas eden ve bisiklet üzerinde sizi taşıyan ve de en büyük yükün taşındığı yer bu bölgedir. Dolaylı olarak kemik yapısına orantısız bir sele kullandığınızda rahatsızlık ve ağrı kaçınılmazdır. Bir selenin nasıl doğru bir seçim olduğunu anlamak için en iyi yol üstüne oturmaktır ve ağırlıktan kaçmamaktır (abartmadan tabiki). Bir iki ufak değişiklik ile bisikletin hemen her bölgesinden seleden feragat edeceğiniz ağırlığı geri kazanmanız mümkündür. Bunlar sele seçimi yaparken ölçüm yapılmıyor demek değildir, ülkemizde bazı firmalar sele ölçümü yapmaktadır, dilendiği takdirde bu ölçümü yaptırmak faydalı olacaktır. |
| Sele Yüksekliği ;
Sele yükseklikleri çok çeşitli methodlara sahiptir. Genellikle kullanılan
Holmes ve LeMond methodlarıdır.
Biri derece ile ayarlanırken diğeri çarpan ile hesaplanmaktadır.
Genellikle kullanılan formül Boyunuz(mm) = İç Bacak Boyu(mm) x 0.883 tür.
Ya da arka bacak açınızı yaklaşık 150 derece açıya getirmektir.
|
 |
Standart kullanıcılar için geçerli olan en kolay yöntem ise seleye oturarak iki ayağınızı yere uzatma yöntemidir. Bu işlemi yaptığınızda iki ayağınızında uç kısımlarının yere hafif temas etmesi yaklaşık ve yeterli yüksekliği verecektir. Şu şekilde de yapabilirsiniz seleye oturduğunuz zaman pedala topuğunuzu koyduğunuzda bacağınız düz, pedala ayak parmak kemikleri ile bastığınızda da bacağınız hafifçe kırılacak şekilde olması size yine yeterli ve gerekli yüksekliği sağlayacaktır. Performans ve yarış sınıfı sürücüler için ölçümler yapılarak bu işlemlerin yapılması elzemdir.
Sele İleri-Geri Ayarı ;
| |
Selenin ileri geri ayarı yapılırken kullanılan en uygun yöntem , ayağınız soldaki resimdeki şekilde saat 3 yönünde sabitken bir ip ya da misina ucuna takılan ağırlık ile diz kapağınızın alt ucuna yakın bir kısımdan bunu sarkıtarak ağırlığın yazının yukarısında belirttiğimiz Pedal İleri-Geri ayarı kısmında ki gibi pedal milinin arka bölümüne yakın bir hizaya getirmektir. Bu biraz ince işcilik isteyen bir noktadır. Oynama paylarınız bu kısımda biraz hassas olmalıdır. Duruma göre diziniz bu düzlemden önde ya da arkada kalıyorsa üstteki resimde de göreceğiniz gibi seleyi ileri ve ya geriye kaydırarak bu düzlemi düzeltebilirsiniz. Hemen hemen her sele üzerinde bağlantı demirlerinin üzerinde göreceğiniz (üst resim) mm ölçüleri vardır. Bunlar düzeltme için size yeterli yardımı sağlayacaktır. |
Sele Burnu Aşağı-Yukarı Ayarı ;
|
Standart olarak sele yere paralel olarak ayarlanır. Bu düz ayar aslen sele üzerinde istediğiniz anda ileri ya da geri rahatça kayabilmenizi sağlar. Pek çok insan rahatına yardımcı olacağını düşünerek sele burnunu aşağıya eğiyor. Burnu belli bir dereceden fazla eğmeniz gerekiyorsa, doğru seleye sahip olmayabilir veya genel bisiklet uyumunuz olması gerekenden çok uzakta olabilir. Çok fazla aşağı doğru eğmek genellikle pelvisinizin ileri doğru kaymasına neden olur. Bu, el, dirsek ve triseps rahatsızlığına veya omuz ağrısına yol açar ve bu nedenle belirli bir orandan fazla burnu aşağıya vermek doğru değildir. Devamlı olarak droplardan (gidonun alt kısmından) tutarak kullanıyorsanız bu az eğimi rahatınız için tabiki kullanabilirsiniz. Asıl olan bisiklet üzerindeki rahatınızdır ve bisiklet seleniz için en iyi ayar gerçekten kişiselleştirilmiştir olanıdır, bu nedenle de bike fit yaptırırken selenizin "bu şekilde hafif aşağı ya da yukarı olması gerektiğini" söylemekten çekinmeyin, aksine en iyi olanı ayarlayın. |
.png) |
Gidon ve El Pozisyonlarının Ayarlanması ;
|
Gidon bölgesi en önemli en hassas ayar gerektiren bölgelerden biridir.
Bu kısım performans ve konfor açılarının tamamlandığı ve de bisiklet ile
insanı bütünleştiren son kısım ayarlarının yapıldığı bölgedir.
1- Gidon Pozisyonu
2- Gidon Genişliği
3- Tutuş Ayarı
4- Gidon Rotasyonu
5- Gidon Yüksekliği |
 |
 |
Gidon Pozisyonu ;
Gidon pozisyonu gidonun genişliği, yüksekliği, vites kolların duruş şekilleri, gidon boğazı açıları ve yüksekliği ile çok çeşitli değiştirilebilir bir pozisyondur. Bu kısım ayarlanacağı zaman sürücünün genel kullanımda gidonda tutunduğu yer baz alınarak ayar yapılmaya başlanır. Genel konforlu sürüş açısı kolunuz ve gövdeniz arasında yaklaşık 90 derece olduğu oturma pozisyonu açısıdır. Bu açı yarışcı ve standart kullanıcı oturma pozisyonlarında kullanım şekline göre +/- 5 derece değişkenlik gösterebilir. Gidon boğazı uzunluğu ve açısı çok çeşitli farklılıklar sunduğundan bu kısmı bir profesyonele danışmanız daha uygun olacaktır. Bu sürüş şekline göre değişkenlik göstereceğinden yeri geldiğinde basit bir açı ayarlanabilir gidon boğazı bile her şeyi çözebilecek basit bir çözüm sunabilir. |
|
Gidon Genişliği;
Gidonun genişliği, uçlardan değil, frenlerin tutturulduğu gidon kemeri merkezinden ölçülür. Genişlikler 38cm ile 46cm arasında değişmektedir. Geleneksel olarak, gidon genişliği omuz genişliğine eşleştirilir. Ölçüm, kolunuzun omzunuzla birleştiği yerde kemikli bir yumru olarak
görülebilen sol ve sağ akromiyon (omuz çıkıntısı) noktasından alınır. Standart ölçüm bu olsada konfor ve performansa göre bu ölçüde değişkendir. 1'e 1 ölçü elzem değildir.
Daha geniş gidonlar, sprint ve göğsü daha fazla açarken daha fazla avantaj sağlar, ancak boynun ve sırtın sıkışmasına neden olabilir, bu da gerginlik ve yorgunluğa yol açar. Daha dar bir gidon sırt gerginliğini çözebilir ve sürücünün ön alanı azaldıkça aerodinamikliği artar. Ayrıca, peloton ve trafikteki boşluklara daha kolay sığmanıza izin verir. Lotto Belisol ekibinden Andre Greipel ve Adam Hansen, aerodinamiğe yardımcı olmak için 38 cm'lik gidonlar kullanıyorlar. 45 km/h 44 cm'lik bir bara sahip bir bisiklet ve sürücü 320W civarında bir değere sahiptir. Bunu 42cm çubuk için 310W ile aerodinamik üst kısmı olan bir gidon için 292W ile karşılaştırın (Zipp sl-70 aero, sıcaklık 30C, hız 45km/h) - (detaylar için) Standart 44 cm'lik bir çubuktan 42cm'lik bir aero yol gidonuna geçmek size büyük bir fark olan 25-30W gücü saklamayı sağlayacaktır. |
 |
Tutuş Ayarı, Gidon Rotasyonu ve Gidon Yüksekliği ;
Standart olarak yol bisikleti gidonlarının dropları(alt tutma kısımları) yere paralel olarak ayarlı gelir. Fakat bu konfor ve el oturuş pozisyonları için konforlu ve rahat bir duruş sağlamaz. Gidon üzerinde el bileğinizin düze en yakın açıda olması gerekir, el bileğiniz ne kadar fazla bükülü duruyorsa rahatsızlık, ağrı ve ellerde uyuşma da o denli artacaktır. Bu nedenle gidonun duruş açısını hafif yukarıya doğru vererek üst tutunma bölgesini kolları da ayarlayarak ne kadar düz oranda tutarsanız sizin için o denli konforlu sürüş sağlayacaktır.
Gidon yüksekliğine gelecek olursak, yarışcı sınıfı binicilerde aerodinami baş etken olduğundan genelde gidon yüksekliği sele yüksekliğinden aşağıda kalır fakat standart ve konfor sınıfı binicilerde genelde gidon ile sele yüksekliği birbirine hizalı hatta gidon biraz daha yukarıda tutulur ki daha dik bir oturuş açısı daha fazla konfor sağlasın. Fakat bu oturuş şeklinin de konfor harici getirdiği en büyük dezavantajda rüzgar direncinin artması ve sürücüye daha fazla güç harcatmasıdır. Yelken etkisi artacağından direnci olumsuz yönde etkileyecektir.
| Konfor için ayarlanmış gidon açısı |  |
Performansa dayalı ayarlanmış gidon açısı |
Sonuç ;
Bu ayarları kolayca herkesin anlayabileceği ve uygulayabileceği şekilde anlatmaya çalıştık. Bu anlatım size kolay uygulayabileceğiniz yöntemler göstersede net sonuçlar için profesyonellere başvurmanız tavsiyemizdir. Çeşitli kaynaklar ve kendi bilgilerimizin harmanı olan bu yazı size sadece yol göstericidir. Konforlu ve huzurlu bir sürüş sizlerin olsun ;)
Kaynaklar ve resimler;
ve biz :)))